Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası

Azərbaycanın ilk veb saytı (1995)

ANA SƏHİFƏ  >>  Kataliz və Qeyri-üzvi Kimya İnstitutunun elmlər doktorları

Bəxtiyarlı İxtiyar Bəhrəm oğlu

 

Veb-sayt    
Anadan olduğu yer Ağcabədi r-u, indiki Yeni  Qaradolaq kəndi 
Təvəllüdü 17.06.1949
Bitirdiyi ali təhsil müəssisəsi Azərbaycan Dövlət  Pedaqoji  Universiteti, Kimya fakültəsi 
Elmi dərəcəsi Kimya  elmləri  doktoru 
Elmi rütbəsi Professor 
Namizədlik (PhD) dissertasiyasının mövzusu:

- ixtisas şifri

- ixtisasın adı

- mövzunun adı


02.00.01 (Yeni 2303.01)

Qeyri-üzvi  kimya

Nadir torpaq elementlərinin  oksitioqallatlarının  və - indatlarının sintezi və fiziki-kimyəvi  tədqiqi (n.t.e.- La,Nd,Sm,Dy,Y)

Doktorluq dissertasiyasının mövzusu:

- ixtisas şifri

- ixtisasın adı

- mövzunun adı

 

2303.01

Qeyri-üzvi  kimya

Lantanoidlərin mürəkkəb oksisulfidlərinin əmələ gəlməsinin və faza çevrilmələrinin quruluş – kimyəvi əsasları 
Çapdan çıxmış elmi əsərlərinin ümumi sayı

- xaricdə çıxmış elmi əsərlərinin sayı

- beynəlxalq bazalarda referatlaşdırılan və indeksləşdirilən jurnallarda çap olunan məqalələrin sayı

324

 

113

 

90

 

Müəlliflik şəhadətnamələrinin və patentlərin sayı 3

Kadr hazırlığı:     

- fəlsəfə doktorlarının sayı

- elmlər doktorlarının sayı

 

9

Əsas elmi nailiyyətləri Likvidus səthlərində baş verən kimyəvi qarşılıqlı təsirin xarakterinin tədqiqi və quruluş analizinə əsasən müəyyən olunmuşdur ki, peritektik reaksiya ilə əmələ gələn birləşmələrin quruluşu ilə onların parçalanmasından əmələ gələn bərk fazaların quruluşu arasında sadə planlı rekonstruksiya əlaqəsi ilə yanaşı onların bir-birinə çevrilməsini asanlaşdıran atomların kollektiv cüzi sürüşmə mexanizmi də vardır. Peritektik birləşmələrin quruluşu ilə onların parçalanmasından əmələ gələn bərk fazaların quruluşu arasında belə bağlılıq onların birinin quruluşu məlum olduqda, o birinin quruluşu haqqında qabaqcadan müəyyən fikir söyləməyə imkan verir və onların məqsədli sintezinin təşkilində, fiziki-kimyəvi xassələrinin izahında aparıcı ideya ola bilir.

Alınan elmi nəticələrə əsaslanaraq (başqa əməkdaşlarla birgə) lantanoidlərin sulfidlərinin, oksisulfidlərinin alınması üçün 2 yeni üsul təklif edilmiş və bir neçə lüminiforlar- (Ga2S3)1-x(Eu2O3)x tərkibli bərk məhlul əsasında katodolüminofor, (Ga2S3)1-x (La2O3)x-y (Er2O3)y tərkibli şüşələr əsasında fotolüminofor sintez edilmiş və xassələri öyrənilmişdir. Bu lüminoforlar uzun müddət aqressiv mühitdə işləyərkən spektral xarakteristikalarını itirmir.

Er2O3-BaSiO3-ErF3 kvaziüçlü sistemində faza tarazlığını tədqiq edərək BaSiO3 əsasında bərk məhlul sahəsindən (BaSiO3)1-x (ErF3)x tərkibli nümunələrdə antistoks lüminessensiya xassəsi aşkar edilmişdir. Sonra Yb3+ ionundan (YbF3) sensibilizator kimi istifadə edərək effektiv xassəli (BaSiO3)1-2x (ErF3)x (YbF3)x tərkibli antistoks lüminofor alınmış və işıqlanma mexanizmi öyrənilmişdir. Həmin materialın gecəgörmə cihazlarında, lifli xətti rabitə sistemlərində işləyə biləcəyi tövsiyə olunmuşdur. Antistoks lüminessensiya xassələri Pyer- və Mariya Küri adına Paris Universitetinin “Nano-elmlər” institutunun professorları Karlos Bartou və Poll Benaloulun iştirakı ilə öyrənilmiş alınan nəticələr beynəlxalq elmi jurnalda birgə çap edilmişdir.

Sb2Te3-Gd2Te3-Bi2Te3 kvaziüçlü sistemində faza tarazlığı tədqiq edilərək sistemdə geniş qatılıq intervalında üçlü bərk məhlul sahəsi aşkar edilmişdir. Müəyyən edilmişdir ki, [Bi2Te3]1-y[(Sb2Te3)1-x(Gd2Te3)x]y tərkibli nümunələrdə (Sb2Te3)1-x (Gd2Te3)x miqdarını dəyişməklə “n” və “p” tip yarımkeçirici materiallar almaq mümkündür. Buna səbəb, qadoliniumun miqdarı artdıqca antistruktur defektlər yaradan bismutun qadoliniumla əvəz olunması hesabına yükdaşıyıcıların konsentrasiyasının dəyişməsidir.”n” tip keçiricilikli [Bi2Te3]1-y[(Sb2Te3)1-x(Gd2Te3)x]y və “p” tip keçiricilikli (Sb2Te3)1-x (Bi2Te3)x-y (Gd2Te3)y tərkiblər əsasında Peltye elementi yaradılmışdır.

Məlum olmuşdur ki, bu elementin termoelektrik effektivliyi ~300K –də maksimum qiymət alır və optimal cərəyanda ~400 -dək soyuma verir. Bu isə ondan termoelektrik soyuducuların hazırlanmsında istifadə olunmasını imkan yaradır.

Təklif olunan üsulların və materialların yeniliyi müəlliflik şəhadətnamələri və patentlə təsdiq olunmuşdur.

Termolelektrik xassələrinin ölçülməsi və interperetasiyası AMEA müxbir üzvü, f-r.e.d. professor C.Ş.Abdinovun iştirakı ilə aparılmışdır.

Elmi əsərlərinin adları 1. И.Б.Бахтиярлы, С.Г.Асадуллаева , К.О.Тагиева, В.П.Зломанов. Разрез (BaSiO3)0.75(Er2O3)0.25-(BaSiO3)0.75 (Er2O3)0.25системы Er2O3-ErF3-BaSiO3// Ж.Неорган.материалы 2015, т.51, №5, с.538-541. 

2. И.Б.Бахтиярлы, С.Г.Асадуллаева, Г.М. Фатуллаева, О.Ш.Керимли, А.А.Мирзоева. Физико-химические свойства стеклообразующих расплавов Nd2S3-Ga2S3-EuS и La2O3-As2S3-Eu2S3-Eu2O3 / Mатериалы Международной научной конференции «Полифункциональные химические материалы и технологии». Томск-2015,т.1,с.20-22.

3. Ф.М.Мамедов, А.В.Нейматова, И.Б.Бахтиярлы, Э.Ф.Исмайлова. Исследование разреза(Pr2S3)0.15(Pr2O3)0.85-(Bi2S3)0.85 (Pr2O3)0.15 тройной системы Pr2S3-Bi2S3-Pr2O3 /Mатериалы Международной научной конференции «Полифункциональные химические материалы и технологии». Томск-2015,т.1,с.128-131.

4. Ш.С.Абдуллаева, И.Б.Бахтиярлы, В.А.Гасымов, Ф.М.Мамедов. /Физико-химические свойства соединения CuFeİn3S6, образовающегося в системе CuİnS2-Feİn2S4 / Mатериалы Международной научной конференции «Полифункциональные химические материалы и технологии». Томск-2015,т.2, с.6-8.

5. А.Н.Мамедов, И.Б.Бахтиярлы, М.М.Асадов, В.С.Мамедов. /Характер химического взаимодействия и термодинамический анализ системы Ga2S3-Eu2O2S-Y2O2S./ Mатериалы Между-народной научной конференции «Полифункциональные химические материалы и технологии». Томск-2015,т.2,с.149-151.

6. Mамедов Ш.Г., Бахтиярлы И.Б., Гурбанов Г.Р.Характер взаимодействия в системе Sn2Sb6S11-PbSnSb4S8. //Журнал неорганической химии, 2016,т.61, №9,с.1240-1243

7. Мирзоева А.А., Бахтиярлы И.Б. Электро­химическое отделение селена от приме­сей свинца. //  Журнал Химия и химическая Технология. Иваново. 2017,т.60, №3, с.67-71

8. Бахтиярлы И.Б., Фатуллаева Г.М., Керимли О.Ш. Стеклообразование в тройной системе Ln2O3-As2S3-Er2O3. //Журнал неорганической химии, 2018, Т-63, №7, с.962-965

9. Бахтиярлы И.Б., Фатуллаева Г.М., Керимли О.Ш. Стеклообразование в тройной системе La2S3-As2S3-Pr6O11. // Извесия вузов серия химия и химическая технология. 2018. Т.61. вып. 4-5. с.43-48  

10.И. Б. Бахтиярлы, Р.Д.Курбанова, А.С.Абдуллаева, А.Б.Алиев, Ф.М.Мамедова. Фазообразование в тройной системе Nd2S3-Ga2S3-EuS. // Ж.Неорган. химии 2019 том 64, №7 c.736-740

11.Гасанова У.А., Алиев О.М., Бахтиярлы И.Б., Мамедов Ш.Г. Система FeS-PbS. // Ж.Неорган.химии. 2019. т. 64. № 2 , с.196-202.

12.Э.N.Исмaилoвa, Л. Ф. Машадиева, И. Б.Бахтиярлы, М. Б. Бабанлы. Фазовые равновесия в системе Сu2Se–SnSe–CuSbSe2. //Ж. Неорган. химии, 2019, том 64, № 6, с. 646–654.

13.Бахтиярлы И. Б, Абдуллаева Ш.С., Курбанова Р.Дж, Мамедова Ф.М., Гусейнова Ш.Б.. Изучения взаимодействий в системе CuInS2- FeS//ЖОХ Т.89 №8 2019. с.1281-1285.

14.Бахтиярлы И.Б., Абдуллаева А.С., Керимли О.Ш., Мирзоева А.А. Область стеклообразования в системе Sm2S3-Ga2S3–EuS. // Ж. Неорган. материалы. 2019. т.55. № 6 , с.666-671

15.A.S. Abdullaeva, I.B. Bakhtiyarly,  R.D. Kurbanova.  Physical and Chemical Properties of Glass Composed of (Ga2S3)0.60(La2S3)0.35(Er2S3)0.05  and  (Ga2S3)0.60(La2S3)0.27 (Er2S3)0.13  // Glass Physics and Chemistry. 2020, v. 46, p.298–304

16.Ш. С. Абдуллаева, Ф. М. Мамедов, И. Б. Бахтиярлы Квазибинарный разрез CuInS2–FeIn2S4. Журнал неорганической химии, 2020, том 65 №1 с.98-103.

17. R.İ.Kərimov, İ.B.Bəxtiyarlı,,S.N.Namazov, F.T.Quliyev, V.S.Məmmədov, Ş.S.Abdullayeva, Ş.M.Maşayev / Bimetallik yayma valının işlək hissəsi üçün funksional xassəli çuqunun alınması və fiziki-kimyəvi xassələri. // Chemical Problems 2021, № 2 (19)  pp.113-119, doi:10.32737/2221-8688-2021-2-113-119

18.I.B.Bakhtiyarly,  R.J.Kurbanova,  Sh.S. Abdullaeva,  Z.M.Mukharova, F.M.Mammadova Liquidus Surface of the Quasi-ternary System Cu2S-In2S3-FeS. // Condensed Matter and Interphases, 2021, 23(1), pp.16-24 

Respublika, beynəlxalq və xarici ölkələrin elmi qurumlarında üzvlüyü  1. Beynəlxalq Bioqrafiya mərkəzinin üzvü (Kembric, İngiltərə)

2. AMEA-nın “Qeyri-üzvi, fiziki və analitik kimya”  ixtisasları üzrə  Problem  Şurasının üzvü

Pedaqoji fəaliyyəti 3 il orta, 2 il ali məktəbdə müəllim 
Digər fəaliyyəti  İnstitutun Elmi Şurasının və D01.021 saylı Dissertasiya Şurasının üzvüdür 
Təltif və mükafatları 1. Respublika  Xalq  Maarifi əlaçısı-1988

2. ”XX əsrin  görkəmli  adamı  seçilmiş (Kembric, İngiltərə), elmə  verdiyi  töhvələrə  görə “Görkəmli  nailiyyət”  medalı  və  diplomu  - 1999

Əsas iş yeri və ünvanı AMEA akad. M.Nağıyev adına Kataliz və Qeyri-üzvi Kimya İnstitutu, Bakı ş. Az1143, H.Cavid pr.113
Vəzifəsi Laboratoriya müdiri
Xidməti tel. (+994 12) 5381593 
Mobil tel. (+994 50) 3137323 
Ev tel. (+994 12) 4771345 
Faks (+994 12) 4970593 
Elektron poçtu chem.@science.az,

ibbakhtiyarli@mail.ru